Op 23 mei 1938 werd de rust in Rotterdam verstoord door een luide knal op de Coolsingel. Toegesnelde omstanders en politie vonden al snel het verminkte lichaam van een man van middelbare leeftijd. Het was al snel duidelijk dat er hier met explosieven een aanslag was gepleegd. Politie, pers en publiek tastten echter nog in het duister over de identiteit van slachtoffer en dader(s).
Pas een dag later werd duidelijk, dat het slachtoffer Jevhen Konovalets heette en de leider was van de Organisatie van Oekraïense Nationalisten (OoEN) – de belangrijkste Oekraïense nationalistische beweging van z’n tijd met een op fascistische leest geschroeide ideologie. Politie, pers en publiek maakten langzaam kennis met OoEn en Oekraïne. Over de dader bleef men echter in het duister tasten: was er hier sprake van een liquidatie door de geheime politie van de Sovjet-Unie of betrof het een afrekening in eigen huis?
Tegelijkertijd met de aanslag vonden belangrijke geopolitieke ontwikkelingen plaats: de Anschluss van Oostenrijk met Nazi-Duitsland had pas plaatsgevonden, terwijl Duitsland, Hongarije en Polen als aasgieren boven de Tsjechoslowaakse staat vlogen. De opmaat naar WO II was reeds begonnen… Bovendien werd de Nederlandse samenleving sterk gespleten langs ideologische scheidslijnen, waarin (anti-)fascisme en (anti-)communisme lijnrecht tegenover elkaar stonden. Tegen deze achtergrond ontaardde er in Nederland een politiek en maatschappelijk debat over de aard van ’s lands justitieapparaat, grensbeveiliging én Oekraïne dat hoog opliep. Dit alles aangewakkerd door een aanslag op een buitenlandse politicus, die voorheen haast onbekend was in Nederland.
Stellingname in het debat uit 1938 vertoont grote overeenkomsten met discussies die na 2014 n.a.v. geopolitieke ontwikkelingen rondom Oekraïne uitbraken en alleen maar verscherpten door het Nederlandse referendum over het EU-associatieverdrag (2016) en Ruslands volledige militaire invasie in 2022. Daarom is het uitermate interessant terug te blikken om diepere betekenissen te vinden in de Nederlandse beeldvorming over Oekraïne.
Locatie: Academiegebouw, Senaatszaal (Broerstraat 5, Groningen)
